Leve de grote stad

« Voorgaand artikel | Overzicht | Volgend artikel »

 Beschaving
21 maart 2004

Wat is Europa? Europa is iets tussen wat het was en wat het wordt. Wat was Europa? Europa was het toneel van twee wereldoorlogen. Het was het bloedigste continent van de twintigste eeuw. Het was ooit vol loopgraven, vol bomkraters, vol ruïnes, vol doden en vol vluchtelingen.

Daarvóór was het vol optimisme, vol hoop, vol geloof in de vooruitgang. En daarna? Daarna wilde het opnieuw beginnen, althans, er waren naast de Europeanen die gewoon verder wilden gaan waar ze gebleven waren vóór het bloedvergieten, ook Europeanen die meenden dat het anders kon. Dit nooit weer, zeiden ze. Wat wordt Europa? Dat was ook hun vraag. En ze bedachten een weg die geplaveid zou zijn met gemeenschappelijke belangen en die alle redenen om oorlog te voeren buiten werking zou stellen. Vrede zou er zijn, want samenwerking en bijbehorende vooruitgang. Op deze weg lopen wij, ook al hadden we hem niet zelf bedacht. Maar blijven we lopen, of houden we ergens halt en waar dan? Bij de Oeral? Of bij de Bosporus?

Turkije hoort niet bij Europa, klinkt een stem. "Turkije is een moslimland en Europa is deel van de joods-christelijke beschaving". En ik denk weer: wat was Europa? Ooit, lang voordat de bommen waren uitgevonden en de loopgraven en de concentratiekampen, was Europa het toneel van andere slagvelden en van andere redenen voor het aanrichten van die slagvelden. Er waren christenen die joden ombrachten, er waren christenen die moslims verjoegen, er waren christenen die elkaar ombrachten en verjoegen omdat ze verschillend dachten over brood en wijn. Ik weet wel dat dit niet wordt bedoeld met "joods-christelijke beschaving". Met "joods-christelijke beschaving" wordt iets mooiers bedoeld. Maar dat is juist het probleem; het probleem van het Europa dat wás. De idee dat de beschaving van de één een goede reden was om die van de ander te vernietigen. In het Europa dat wórdt is de beschaving geen bezit. De beschaving is er juist de opgave. Daarom hoort een Turkije dat aan deze opgave werkt tot Europa.

Herman Meijer

Dit artikel verscheen in Reveil, april 2004