Leve de grote stad

« Voorgaand artikel | Overzicht | Volgend artikel »

 Wie of wat is een migrant?
1 februari 2021

Een migrant is letterlijk iemand die migreert. Wanneer de persoon ophoudt met migreren, zou hij of zij geen migrant meer moeten heten.

In Nederland is het woord courant geworden in de tijd van de gastarbeid. Gastarbeiders zouden tijdelijk zijn en na afloop remigreren. Arbeidsmigranten. Gek genoeg bleven ze, ook toen hun gezinnen waren overgekomen of hier gesticht, migrant heten. Wat ze nooit geworden zijn, althans verbaal en in weerwil van de feiten, is: immigrant. Omdat Nederland, bij declaratie door opeenvolgende kabinetten, geen immigratieland is - lees: mag heten - mogen de immigranten hier geen immigranten heten. In de dagelijkse praktijk wordt onder migratie dus meestal immigratie verstaan en onder migrant dus immigrant. Over emigratie en emigranten gaat het met die termen nooit. Partijen die zich druk maken over migratie doen dat nooit over de uitstroom uit Nederland, dus over onze emigranten. In Oost-Europa gebeurt dat overigens wel - daar maakt men zich zorgen over het enorme vertrekoverschot, zonder zijn weerzin tegen immigranten te verliezen. Sinds de 'migratiecrisis' van 2015 staat het woord migranten ook voor de verzameling van vluchtelingen en gelukzoekers, omdat die nog ongescheiden op gammele bootjes de Middellandse Zee over proberen te steken. Ze zijn als geduchte categorie vanaf dan niet meer weg te denken uit de Europese politiek - laat staan uit het vertoog van rechtse partijen.

Het oude Europa en niet alleen de oude imperiale staten, maar ook landen als Polen en Ierland, is al eeuwen gewend aan het idee dat zijn inwoners kunnen migreren. Ze hebben dat gedaan voor de handel, voor een beter leven elders, om te heersen over anderen en om eigen belangen veilig te stellen. Het oude Europa is tot op heden niet echt gewend aan het idee dat ook de omgekeerde beweging gebeurt. Men weet wel dat veel aardbewoners naar dit continent, en meer speciaal de rijkere landen van de EU, kijken voor een veiliger en een beter leven. En men snapt ook wel waarom. Maar men heeft het nooit als normaal geaccepteerd. Zelfs mensen die naar internationale standaard als vluchteling behoren te worden aangemerkt en erkend, ziet men liever niet komen. Het hele idee van migratie, wanneer die in 'onze' richting wijst, wordt vooral als een bedreiging gezien. En dus houdt men de migratie nauwlettend in het oog. En men markeert de gemigreerden, inclusief hun kinderen, met dat stempel tot aan hun dood.

Vanuit het oogpunt van de rechtsstaat dient het onderscheid tussen burgerschap door geboorte of door immigratie nergens toe. Het gaat om staatsburgers zonder meer, dus ongeacht hoe men het geworden is, met gelijke rechten en plichten. Waarom zou je dan een categorie burgers administratief van een migratieachtergrond voorzien? En nog belangrijker, met welk effect?

[terzijde: dit valt niet samen met de kwestie van de dubbele nationaliteit, dat is primair de zaak van een buitenlandse overheid; niettemin biedt ze de Nederlandse overheid wel de gelegenheid voor ongrondwettig onderscheid, zowel politiek als ambtelijk; zie de toeslagenaffaire en de wetgeving rond terrorisme]

Het blijvend effect van dit administratieve onderscheid is, dat de overheid het denkbeeld ondersteunt, dat diegenen die hier door migratie gekomen zijn, anders zijn dan diegenen die door geboorte Nederlanders zijn geworden; en dat sommige geïmmigreerden (de niet-westerse) nog meer anders zijn dan anderen. En het feit dat men ook de hier geboren kinderen tot die 'anderen' rekent, versterkt dat denkbeeld. Wanneer Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond in het leven van alledag onheus worden bejegend of regelrecht gediscrimineerd, dan wordt dat misschien niet door dat administratieve verschil veroorzaakt, maar wel aangemoedigd. En wie de discussie volgt op sociale media en in brievenrubrieken over de 'cluster' asielzoekers, migranten en buitenlanders in verband met criminaliteit en terrorisme, die bemerkt daar de weerslag van zulk permanent onderscheid. Het benoemen van mensen in termen van migratie of niet-migratie is dus allerminst neutraal. Het misbruik dat de belastingdienst ervan maakte in de toeslagenaffaire is daar een beschamende illustratie van. Er is uiteraard geen sprake van rassen in dit systematische onderscheid. Maar het geeft wel voedsel aan het primitieve idee dat bepaalde soorten mensen op bepaalde continenten thuishoren en dus beter niet migreren naar elders. En dat idee is wat aan veel racisme vanouds ten grondslag ligt.