Leve de grote stad

« Voorgaand artikel | Overzicht | Volgend artikel »

 Over ras (11)
19 december 2018

Te moeten schrijven over antisemitisme als actueel probleem vind ik bijzonder pijnlijk.

Hoe vaak is het al niet beschreven, hoeveel historische ervaring is er niet mee, hoe vaak is en wordt er niet voor gewaarschuwd? En dan nu? Neem de aanslag in Parijs op de Bataclan. Die wordt nog begrijpelijk gemaakt door de aanwezigheid van zoveel vrolijke jonge mensen - dansen, alcohol, westerse geneugten kortom, waartegen islamisten bezwaren hebben. Maar zogezegd en passant wordt die dag door dezelfde terroristen een koosjere winkel geattaqueerd - toch niet veel anders dan een halal zaak zou je zeggen. Maar kennelijk is een Joodse eigenaar genoeg reden. Puur antisemitisme.

Of neem de anti-Soroscampagne die gaande is. De Hongaars-Joodse filantroop wordt afgebeeld in een setting van Joods kapitaal en zionistisch wereldcomplot (om 'het westen door immigratie te ondermijnen'), van Hongarije tot de Verenigde Staten, alsof Der Stűrmer nooit heeft opgehouden te bestaan. Bij ons zingt Thierry Baudet het deuntje mee.

Wat is dit voor verschijnsel, dat nooit echt weg is en altijd weer kan oppiepen? Waarin zit het 'succes' van de antisemiet? Wat brengt hem navolgers?

Het eerste wat antisemitisme mogelijk maakt is juist dit: Joden zijn geen ras. Joden hebben geen kleur. Sterker nog: er zijn Ethiopische, Spaanse, Nederlandse, Duitse, Amerikaanse, Argentijnse, Turkse, Chinese, Marokkaanse, Indische en Israëlische Joden. En vaak zien ze er ook zo uit. Toch delen ze een gemeenschappelijke geschiedenis met een godsdienstige wortel, zijn ze een 'verbondsvolk'.

Omdat Joden geen eigen kleur hebben, kunnen antisemieten opduiken in witte, bruine en zwarte gedaante. In de Arabische wereld zijn antisemitische soapseries normaal, in Hongarije kan de president ongestraft antisemitische toespelingen maken, in de Verenigde Staten is de zwarte beweging Nation of Islam openlijk antisemiet, zelfs in Indonesië zijn bewegingen te vinden met een antisemitische agenda. Ook onder witte, zwarte en bruine antiracisten komt antisemitisme voor.

Vaak wordt de bezetting van de Palestijnse gebieden en de vernederende behandeling van de Palestijnse inwoners als reden voor antisemitisme genoemd. En inderdaad is er een opleving van anti-Joodse incidenten in Nederland, telkens als de Israëlische staat in Gaza bombardeert of op de Westbank op demonstranten schiet. Maar worden in Nederland, als de Turkse staat Koerdische dorpen en steden bombardeert, Turkse winkels in brand gestoken? Worden Chinese restaurants bekogeld en Chinezen belaagd, omdat de Chinese staat Oeigoeren in concentratiekampen opsluit? Welnee. Het is helemaal niet gewoon om een direct verband te leggen tussen groepen van inwoners en een buitenlandse staat, zelfs als diens politieke leider zich daar wel aan bezondigt.

Antisemitisme zoals wij het nu meemaken is terug van (nooit) weggeweest, omdat er kennelijk weer behoefte aan is. Het virus hangt in de lucht, maar bij wie slaat het aan? Ten eerste: voor mannen met macht is een mensensoort 'die overal zit' een makkelijk object om als gevaarlijke tegenmacht aan te wijzen. Ten tweede: voor mensen zonder macht werkt dit, als ze iemand zoeken die voor hun frustratie, machtsverlies of vernedering verantwoordelijk te maken is. Ergens moet iemand boeten. Op het moment schuift er nogal wat in de economische positie van de middenklasse, mondiaal. Dat is bedreigend. Abstracte krachten als het kapitaal of de markt als oorzaak beleven is lastig. Als er dan een 'joods complot' aan te wijzen valt, des te beter. En dit idee wordt gretig aanvaard door hen die van jongs af aan de Jood, Jid of Jahoed als scheldwoord hebben leren kennen. Kunnen ze eindelijk zelf iemand vernederen en straffen.

Je zou velen de humor en zelfrelativering van (ooit Israëls premier)Jitzchak Rabin toewensen, die zei: 'Antisemieten zijn mensen die een grotere hekel aan Joden hebben dan nodig is.'