Leve de grote stad

« Voorgaand artikel | Overzicht | Volgend artikel »

 Over ras (14)
9 januari 2019

Ooit had ik in de gemeenteraadscommissie volkshuisvesting een delegatie van woonwagenbewoners. De woordvoerder, een jonge man van eind twintig, verdedigde hun aanspraak op speciale voorzieningen.

Hij zei: die krijgen Turken en Marokkanen toch ook, waarom wij dan niet?

Het was me al opgevallen dat woonwagenbewoners over 'burgers' spraken als over een ander slag mensen, die in stenen huizen wonen. Dat zouden zij nooit kunnen, zeiden ze, het zou hen doodongelukkig maken. Maar nu hoorde ik dus een groep etnische Nederlanders zich een op een gelijkstellen met twee groepen 'buitenlanders.' Het was voor het eerst dat ik een verschijnsel betrapte dat ik zelfetnisering ben gaan noemen.

Het voorval in de commissie speelde in 1995, maar sindsdien lijkt de collectieve identiteitsbehoefte alleen maar te zijn toegenomen. Dit hoeft misschien niet te verbazen. In de tijd van een goed functionerende verzorgingsstaat met ingebouwde solidariteit is 'wij zijn ook mensen' genoeg. In een tijd dat de bestaansonzekerheid tot manifestatiedrang leidt, verschuift dit naar 'wij zijn bijzondere mensen.'

Alle emancipatiebewegingen die ik ken, de homobeweging in de eerste plaats, hebben hun moment van eigen bijzonderheid. Zo konden en kunnen wij homo's een rijtje vooral artistieke grootheden noemen: Michelangelo! Tsjaikowski! Oscar Wilde! Proust! Couperus! Da Vinci! Ook zo! Het is een vorm van zelfbemoediging en versterking van de onderlinge solidariteit. Het draagt bij aan een 'wij' dat er mag wezen. Ik noem dit het black is beautiful moment.

De zwarte beweging in de Verenigde Staten bedacht de leus Black is Beautiful in de tijd dat gelijke rechten het doel van de strijd waren. Een van haar bekendste vertegenwoordigers was Angela Davis. Als zichtbare illustratie van de leus droeg deze moedige activiste een afrokapsel, dat zei: je hoeft je haar niet sluik te maken om mooi te zijn. Uiterlijk en politiek waren toen nog één.

De homobeweging is inmiddels uitgewaaierd in de lettercode lhbtiq (voor de niet-ingewijde: lesbisch,homoseksueel, biseksueel, transseksueel, interseksueel, queer). Stuk voor stuk groeperingen van bijzondere mensen met een eigen agenda. Toch is hier nog geen sprake van zelfetnisering. Want ook al zou ieder voor zich in die bijzondere kenmerken de grondslag voor een aparte soort zien, bij elkaar levert het geen 'volk' (etnos) op. Wat ontbreekt is de voortplanting. Homo's noch transseksuelen noch lesbo's planten zich voort als soort. Dus louter jezelf verbijzonderen is niet genoeg. Er komt ook afstamming bij kijken.

Immigrantengroepen die gebrand zijn op het bewaren van hun etniciteit maken dus veel werk van de partnerkeuze. Huwelijken met leden van de eigen groep worden met alle middelen bevorderd, het tegendeel met alle middelen geweerd.

Bij de jonge zwarte vrouw Maura - in Iris Onderzoekt van 8 november j.l. te zien - gaat het een stap verder: niet om bewaren maar om creëren. Als zwart meisje in Twente geadopteerd, kiest ze voor het beleven van blackness in Rotterdam. Ze zoekt nadrukkelijk een zwarte man om zwarte kinderen mee te krijgen, aan wie ze ook hun zwartheid bewust zal maken. En ze doet haar inkopen zo mogelijk bij zwarte ondernemers. Het opbouwen van haar eigen black imperium noemt ze dat. In de uitzending blijkt dat ze veel op sociale media zit en dat ze een bredere trend volgt. Evengoed benadrukt ze tegenover Iris van Lunenburg dat alles haar eigen keuze is.

Met racisme heeft het volgens haar niets te maken. "Zwarte mensen kunnen niet racistisch zijn, wij hebben niet de middelen om racistisch te handelen in deze maatschappij." Wie goed luistert hoort hier de echo van de theorie van het 'institutioneel racisme.' Ironisch genoeg dient die hier om een vorm van zelfgekozen apartheid te rechtvaardigen.